Όψεις του παραμυθιού στην ελληνική και ευρωπαϊκή παράδοση: Οι καλοί ήρωες των παραμυθιών
Project Α' Λυκείου Μουσικό Σχολείο
Γιαννιτσών
Τα μέλη της ομάδας μας: Γρηγοριάδης Θεόδωρος, Κουβάτση Βασιλική, Μιχαηλίδου Ολυμπία, Παυλίδης Θωμάς, Χρυσίδου Θεοκτή
ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΑ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ
Το παραμύθι είναι η πεζή λογοτεχνική αφήγηση του λαού και μοναδικός στόχος του είναι η ευχαρίστηση των ακροατών. Το παραμύθι ξεκινάει απ’ την ηρεμία και από μια κατάσταση ανάγκης για παράδειγμα την ανάγκη για προστασία του κύριου χαρακτήρα και τελειώνει πάλι στην ηρεμία . Στα περισσότερα παραμύθια κυριαρχεί η υπεράνθρωπη δράση είτε αυτή είναι στον καλό(νεράιδες κ.λπ.) ήρωα είτε στον κακό(μάγισσες, μυθικά τέρατα κ.λπ.) ήρωα αλλά και έρχεται σε επαφή με αυτόν μέσο ενός αντικειμένου( μαγικό ραβδί, μαγικό μήλο/μαντήλι).Μέσα στο παραμύθι δε χάνεται καιρός σε λεπτομέρειες περιγραφές προσώπων ή πραγμάτων, ένας σύντομος χαρακτηρισμός αρκεί. Στο παραμύθι οι καταστάσεις και τα πρόσωπα είναι τραβηγμένα στα άκρα. Όλα είναι δυνατό να συμβούν .Οι ήρωες εδώ είναι ή πολύ όμορφοι ή πολύ άσχημοι ή πολύ φτωχοί ή πολύ πλούσιοι ή πολύ καλοί ή πολύ κακοί. Μέσες και συνηθισμένες περιπτώσεις στα κυρίως παραμύθια σπανίζουν ή μάλλον δεν υπάρχουν. Πολλοί άνθρωποι μπερδεύουν τα παραμύθια με τους μύθους, αλλά στην πραγματικότητα υπάρχει μεγάλη διαφορά ανάμεσα στα δύο και κυριότερο είναι το ότι οι μύθοι πιστεύονταν για πραγματικότητα ενώ το παραμύθι για ένα απολύτως φαντασιόπληκτο διήγημα , εκτός αυτού, οι παράδοσης αναφέρονται σε συγκεκριμένα πρόσωπα , τόπους και πράγματα , οι μύθοι πάλι είναι σύντομοι και σχεδόν χωρίς πλοκή, αλληγορικές, συνήθως ιστορίες με διδακτικό χαρακτήρα.
Υπάρχουν πολλές κατηγορίες παραμυθιών αλλά οι βασικές είναι :
1. «Τα μαγικά παραμύθια» με τις απίθανες περιπέτειες των ηρώων
2. «Τα διηγηματικά παραμύθια» μέσα στα οποία υπάρχει λιγότερο ή και καθόλου το μαγικό στοιχείο.
3. «Τα θρησκευτικά παραμύθια» με το θεό τους αγίους και τα θαύματα τους
Οι βασικές αυτές κατηγορίες δέχονται και πολλές υποδιαιρέσεις.
Κάθε παραμύθι έχει και ένα μοτίβο ή δομή που το βλέπουμε κοινό σε πολλά παραμύθια χωρίς το μοτίβο να κάνει ένα παραμύθι πολύ όμοιο με τα υπόλοιπα, τα μοτίβο είναι στο πίσω μέρος του παραμυθιού τόσο ώστε να μην γίνεται αντιληπτό στον αναγνώστη εκτός και αν το αναζητήσει. Για παράδειγμα υπάρχουν οι τρόποι σύνδεσης των σκηνών :
1. «Η μία σκηνή διαδέχεται την άλλη»
2. «Η μία σκηνή αρχίζει πριν τελειώσει η άλλη»
3. «Δύο σκηνές τελειώνουν συγχρόνως»
Πολύ κοινό σε ένα παραμύθι είναι η εμφάνιση ενός μαγικού αντικειμένου που παίζει καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη του παραμυθιού για παράδειγμα το μήλο της Χιονάτης και ο καθρέφτης της κακιάς μάγισσας .
Τα παραμύθια συνηθίζονταν να λέγονται όχι μόνο σε μικρούς αλλά και σε μεγάλους και ήταν μέρος της καθημερινότητας όλων , μετά από μια κουραστική μέρα μαζεύονταν όλοι μαζί και περνούσαν τα βράδια τους λέγοντας παραμύθια και ιστορίες. ‘Ηταν ουσιαστικά η εναλλακτική τους για την σημερινή τηλεόραση και τεχνολογία που μας απασχολεί πλέον.
Πλέον τα παραμύθια θεωρούνται απλά διηγήματα και δεν συνηθίζονται να παρακολουθούνται από άτομα μεγαλύτερα από 10-12 χρονών και δεν αποτελούν την διαφυγή από την καθημερινότητα των ενήλικων όσο και τον παιδιών.
OI KAΛΟΙ ΗΡΩΕΣ ΣΤΑ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ
Στην παλιότερη εποχή ο ρόλος και η θέση των ηρώων στα παραμύθια αντικατόπτριζε τις αντιλήψεις και τις απόψεις των ανθρώπων για το καλό και το κακό. Οι καλοί ήρωες οι οποίοι πάντα παρουσιάζονταν στους ανθρώπους σαν κάτι άφταστο και τέλειο είχαν πάντα όμορφα χαρακτηριστικά. Αυτό συνέβαινε γιατί θεωρούσαν πως το όμορφο ταίριαζε απόλυτα με το καλό και το αγαθό και πως ήταν ένα χάρισμα που ελάχιστοι το είχαν. Επίσης συνδέονταν πάντα με την ταπεινότητα και την μετριοφροσύνη, χαρακτηριστικά που αυτόματα τους έδιναν την ιδιότητα του καλού. Ένα άλλο χαρακτηριστικό που έδιναν οι άνθρωποι στους καλούς ήρωες ήταν η υπομονή στις κακουχίες και στα βάσανα. Αυτό συνέβαινε γιατί ο ταλαιπωρημένος από τη ζωή άνθρωπος ήταν για αυτούς κάποιος άξιος της λύπης και της συμπόνιας τους . Τέλος το κυριότερο χαρακτηριστικό που κατέτασσε τις ηρωίδες του παραμυθιού σε καλές ήταν η σιωπή τους και η υπακοή τους στον πατέρα , σύζυγο ή τον αδερφό τους. Δηλαδή αν κάποια γυναίκα ήταν αντιδραστική και σήκωνε το ανάστημα της στις δυσκολίες της ζωής θεωρούνταν αυτόματα ανήθικη και κατακρινόταν από τους υπόλοιπους , γιατί δεν ταίριαζε με το κλασσικό στερεότυπο της γυναίκας εκείνης της εποχής.
Στη σημερινή εποχή τα πράγματα είναι τελείως διαφορετικά. Τα όμορφα χαρακτηριστικά κάποιου δεν τον κάνουν αυτόματα καλό, γιατί πλέον οι άνθρωποί ψάχνουν και τον εσωτερικό κόσμο του άλλου . Επίσης η ταπεινότητα και η μετριοφροσύνη μπορεί να θεωρούνται ότι είναι κάτι καλό όταν το έχει κάποιος, αλλά όταν αυτό ξεπερνάει τα όρια θεωρείτε κατακριτέο. Τέλος η σιωπή και η υπακοή της γυναίκας στην οικογένεια της είναι κάτι που πλέον δεν υφίσταται. Οι γυναίκες είναι κυρίαρχες του εαυτού τους και έχουν τα ίδια ακριβώς δικαιώματα με τους άντρες. Οπότε αν κάποια είναι σιωπηλή και υπό την πλήρη κυριαρχία της οικογένειάς της, θεωρείτε έξω από το γυναικείο πρότυπο της σημερινής εποχής.
ΤΑ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ:
Η ΩΡΑΙΑ ΚΟΙΜΩΜΕΝΗ
Η ιστορία:
Μια μάγισσα καταριέται μια βασιλοπούλα να τρυπήσει το δάχτυλό της
από μια ρόκα μόλις γίνει 15 χρόνων και να πέσει σε βαθύ ύπνο. Ο πατέρας της
εξαφανίζει όλες τις ρόκες από το βασίλειο, ωστόσο η πριγκίπισσα βρίσκει μια γριά να
γνέθει σε ένα δωμάτιο και η κατάρα πραγματοποιείται. Εκατό χρόνια μετά ένας
πρίγκιπας φιλά την κοπέλα και της ξαναδίνει ζωή.
Τι σημαίνει:
Τα παραμύθια που έχουν κεντρικό θέμα τους μια μεγάλη περίοδο
παθητικότητας(όπως ο παρατεταμένος ύπνος στον οποίον πέφτει η Ωραία
Κοιμωμένη) επιτρέπουν στο παιδί να καταλάβει ότι ως έφηβος ίσως περάσει μια
ανενεργό φάση. Μαθαίνει όμως ότι τα πράγματα εξελίσσονται. Ακόμη και αν η
περίοδος ηρεμίας μοιάζει σαν να πρόκειται να κρατήσει εκατό χρόνια, στο τέλος τα
πράγματα θα αλλάξουν.
Η ρόκα:
Η ρόκα που ματώνει το χέρι του κοριτσιού συμβολίζει την είσοδο στην
εφηβεία. Καθώς η βασιλοπούλα πλησιάζει στο μοιραίο δωμάτιο(με τη γριά που
γνέθει), πρέπει να ανεβεί μια κυκλική σκάλα η οποία, όπως και στα όνειρα,
αντιπροσωπεύει τη σεξουαλική εμπειρία
Ο ύπνος:
Στη διάρκεια του μακροχρόνιου ύπνου της, η ομορφιά της ηρωίδας είναι
παγερή, υπάρχει δηλαδή η απομόνωση του ναρκισσισμού. Σε αυτή την κατάσταση
δεν υπάρχει καμία οδύνη αλλά και καμία γνώση ή κανενός είδους συναίσθημα σε μια
κατάσταση που μοιάζει με θάνατο όταν τη χρησιμοποιούμε ως διαφυγή από τις
δυσκολίες της ζωής. Ο κόσμος ζωντανεύει μόνο για το άτομο που αφυπνίζεται γι’
αυτόν.
Ο πρίγκιπας:
Το φιλί του πρίγκιπα λύνει τα μάγια του ναρκισσισμού και αφυπνίζει τη
θηλυκότητα της βασιλοπούλας. Η ένωσή τους συμβολίζει την ωριμότητα. Δηλαδή όχι
απλώς αρμονία με τον εαυτό μας αλλά και με τον άλλο.
Η ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΑ ΠΟΥ ΕΓΙΝΕ ΓΑΪΔΟΥΡΑ
Η ιστορία: Ένας άτυχος πατέρας κλέβει από την μοίρα του μία κότα η οποία κάνει χρυσά αυγά και τον βγάζει από το οικονομικό αδιέξοδο. Μετά τον θάνατο του πατέρα και τον δεύτερο γάμο της μητέρας η ιστορία περιπλέκεται γύρο από τον πατριό και τα τρία αδέλφια τα οποία παράκουσαν την εντολή του πατριού και έφαγαν την καρδιά, το συκώτι και το κεφάλι αντίστοιχα. Μετά τον χωρισμό τον τριών αδελφών και την επανασύνδεσή τους έπειτα από χρόνια ο ένας από αυτούς συναντάει μια βασιλοπούλα και απαντώντας σωστά σε μια ερώτηση την παίρνει για γυναίκα. Όταν μαθαίνει αυτή την ιστορία του ανοίγει το συκώτι και του παίρνει το χρυσάφι από εκεί. Στην συνέχεια τον πετάει σε ένα λάκκο. Αυτός όμως δεν πεθαίνει και βρίσκει μια συκιά ,με σύκα τα οποία είτε σε μεταμορφώνουν σε άνθρωπο είτε σε γάιδαρο. Έτσι, μεταμορφώνει την βασιλοπούλα σε γαϊδούρα και την παίρνει μαζί του στη διπλανή πολιτεία .Μετά την αναζήτηση της από τον βασιλεία-πατέρα της και την επιστροφή στην αρχική της μορφή, μετανιωμένη ζητεί συγγνώμη και ξανά παντρεύεται τον άντρα της .
Ήρωες του παραμυθιού:
Πατέρας
3 παιδιά
γριά
πατριός
γυναίκα
βασιλοπούλα
βασιλιάς
Οι άντρες: Τα πρότυπα της εποχής ,που η δράση βρίσκεται γύρω από αυτούς
Οι γυναίκες: Απλές, χωρίς ιδιαίτερες γνώσεις, ουδέτερες
Δράσεις των ηρώων:
Πατέρας: Είναι φτωχός και αναζητά τα προς το ζην για την οικογένεια του. Αποτελεί την πατρική μορφή της εποχής, που όμως εξαφανίζεται ξαφνικά.
Γριά: Είναι μεσολαβήτρια ,κάτι που δίνει ροή στο παραμύθι, ενώ παράλληλα αποτελεί ουδέτερο χαρακτήρα στην πλοκή του έργου, χωρίς ουσιαστική δράση.
Πατριός: Ακόμα μια πατρική μορφή, που διαδέχεται τον πατέρα.
Παιδιά: Αγόρια, χωρίς την ύπαρξη κοριτσίστικων μορφών. Το γεγονός ότι είναι αγόρια, τους επιτρέπει να λάβουν μέρος σε πολλές δραστηριότητες, που απαγορεύεται το αντίθετο φύλο.
Βασιλοπούλα: (Αρχικά) πονηρή και δολοπλόκα, (Έπειτα) μετανιωμένη.
Άλλα στοιχεία του παραμυθιού:
Θάνατος: Δίνει μια ακατάπαυστη συνέχεια στη ροή του παραμυθιού για να κινηθούν διαδικασίες γύρω από τους ήρωες ,να αλλάξει το περιβάλλον αλλά και γενικότερα να «προχωρήσει» το παραμύθι.
Πατριός: (Κάτι αντίστοιχο με τις πιο διαδεδομένες μητριές) Όπως στα περισσότερα παραμύθια, κακός. Το γεγονός ότι αναφέρεται σαν ένα τέτοιο πρόσωπο έχει να κάνει πιθανώς με τις αντιλήψεις εκείνης της εποχής σχετικά με έναν δεύτερο γάμο, λέγοντας ουσιαστικά: Αγάπα την γυναίκα σου και μην την αφήνεις, γιατί ένας δεύτερος γάμος είναι καταστροφή.
Αδέλφια: Είναι νέοι, πράγμα που δείχνει ότι είναι καλοί, σε αντίθεση με τους γέρους. Αυτό το συμπεραίνουμε από το γεγονός, ότι όλη η ιστορία εξελίσσεται γύρω από τον νεότερο αδελφό του παραμυθιού. Θα μπορούσαμε να λέγαμε πως δημιουργείται έτσι ένα κλίμα ρατσισμού απέναντι σε μια κοινωνικά κατώτερη τάξη, τους ηλικιωμένους.
Ο ΒΑΤΡΑΧΟΣ ΠΡΙΓΚΙΠΑΣ
Η ιστορία:
Μια βασιλοπούλα χάνει της μπάλα της και ένας βάτραχος της την επιστρέφει με τον όρο να γίνει γυναίκα του. Εκείνη δέχεται και παρά το γεγονός ότι τον πρώτο καιρό σιχαίνεται τον βάτραχο, όταν θα τον αγαπήσει και θα τον φιλήσει αυτός θα μεταμορφωθεί σε πρίγκιπα.
Τι σημαίνει:
Η ιστορία έχει ως επίκεντρό της τη συνειδητοποίηση του γεγονότος ότι κάτι που φαίνεται απεχθές, αποκαλύπτεται ξαφνικά ως πηγή ευτυχίας.
Η μπάλα:
Στην αρχή του παραμυθιού η βασιλοπούλα είναι ένα κορίτσι που παίζει ξένοιαστα με μια χρυσή μπάλα ώσπου αυτή πέφτει σε ένα σκοτεινό πηγάδι. Η μπάλα συμβολίζει τη αφέλεια του κοριτσιού που με την ενηλικίωση χάνεται και τότε η ζωή αρχίζει να αποκαλύπτει τις δύσκολες πλευρές τις.
Η υπόσχεση:
Η βασιλοπούλα υπόσχεται στον βάτραχο να τον παντρευτεί αν της δώσει πίσω την μπάλα της. Από τη στιγμή που αναλαμβάνει μια ηθική δέσμευση, η κοπέλα εισέρχεται σε μια ωριμότερη φάση της ζωής της.
Ο βάτραχος:
Όσο πιο κοντά πηγαίνει ο βάτραχος, τόσο αυτή νιώθει μεγαλύτερο άγχος, αηδία ή ακόμα και θυμό. Η αφύπνιση της σεξουαλικότητας είναι συνυφασμένη με αυτά τα συναισθήματα. Όταν υπερβαίνει το μίσος της για το άγνωστο και ανακαλύπτει τα συναισθήματά της, άρα γίνεται ο εαυτός της, τότε και ο βάτραχος γίνεται ο εαυτός του και μεταμορφώνεται σε πρίγκιπα.
Η ΠΕΝΤΑΜΟΡΦΗ ΚΑΙ ΤΟ ΤΕΡΑΣ
Η ιστορία:
Ένας πατέρας κόβει τριαντάφυλλα από τον κήπο του τέρατος και εκείνο του ζητάει για αντάλλαγμα να του στείλει στο παλάτι την κόρη του. Η κοπέλα θα είναι δυστυχισμένη αλλά στο τέλος θα αγαπήσει το τέρας και θα παραμείνει κοντά του με τη θέλησή της. Τότε το τέρας θα μεταμορφωθεί σε ένα ωραίο βασιλόπουλο.
Τι σημαίνει:
Το παραμύθι δίνει στο παιδί τη δυνατότητα να κατανοήσει ότι, ενώ η ερωτική σχέση με το άλλο φύλο μπορεί να μοιάζει αρχικά τερατόμορφη, στην πραγματικότητα μπορεί όταν συνοδεύεται από αγάπη να είναι κάτι που δίνει διαρκή ευτυχία.
Το παλάτι:
Είναι μία τυπική παιδική φαντασίωση. Σπάνια μπορεί να βρεθεί παιδί που δεν έχει επιθυμήσει να μην του ζητούν να κάνει τίποτα και να εκπληρώνονται όλες οι επιθυμίες του μόλις τις εκφράσει, κάτι που συμβαίνει στην Πεντάμορφη όταν μένει στο παλάτι του τέρατος. Το παραμύθι λέει ότι μια τέτοια ζωή γίνεται σύντομα βαρετή, τόσο που η Πεντάμορφη περιμένει με αγωνία τις επισκέψεις του τέρατος που τόσο φοβόταν στην αρχή.
Το τριαντάφυλλο:
Ο πατέρας που κλέβει τριαντάφυλλα για να τα πάει στην αγαπημένη μικρότερη κόρη του συμβολίζει την αγάπη του γι αυτή. Το κομμένο λουλούδι είναι σύμβολο της χαμένης παρθενικότητας. Αυτό φαίνεται σαν ένα «τερατώδες» γεγονός, αλλά τελικά αποδεικνύεται μια εμπειρία βαθιάς αγάπης
Το τέρας:
Στις ιστορίες όπου υπάρχει ένα ζώο – γαμπρός, το παιδί – ακροατής καθησυχάζει ακούγοντας ότι οι άντρες και οι γυναίκες, παρ’ όλο που φαίνονται πολύ διαφορετικού αποτελούν το τέλειο ταίρι όταν είναι οι σωστοί σύντροφοι σε σχέση με τις προσωπικότητές τους κα υπάρχει αγάπη.
Ο πατέρας:
Μονάχα αφού η Πεντάμορφη αποφασίσει να αφήσει το σπίτι του πατέρα της για να πάει ξανά κοντά στο τέρας, δηλαδή αφού έχει λύσει τους οιδιπόδειους δεσμούς της με τον πατέρα της, το σεξ που προηγουμένως ήταν απωθητικό γίνεται όμορφο.
Ο γάμος:
Ο γάμος της Πεντάμορφης με το πρώην τέρας εκφράζει συμβολικά ότι κλείνει η ολέθρια ρωγμή ανάμεσα στο ζώο και στις ανώτερες πλευρές του ανθρώπου. Είναι επίσης το τελικό σημείο μιας εξέλιξης από μια ανώριμη σεξουαλικότητα που εκπληρώνεται μέσα από μια ουσιαστική σχέση.
Συμπέρασμα:
Σε αυτό το παραμύθι κατανοούμε ότι δεν πρέπει να κρίνουμε σύμφωνα με την εξωτερική εμφάνιση. Θα πρέπει να ξεπερνάμε τους φόβους μας, και να συνειδητοποιούμε ότι η αληθινή αγάπη επιβάλλεται σε κάθε μορφή μαγείας και βγαίνει πάντα νικήτρια.
Η ΚΑΚΙΑ ΠΕΘΕΡΑ
Η ιστορία:
Μια φορά κι έναν καιρό ήταν και καπού ’ταν (: κάπου ήταν) μια κακιά πεθερά που είχε μια καλή νύφη. Οι άντρες τους έλειπαν στην Ανατολή. Η πεθερά βασάνιζε συνεχώς τη νύφη της. Την υποχρέωνε να δουλεύει καθημερινώς μέχρι αργά τα μεσάνυχτα. Η νύφη διαμαρτυρήθηκε στα δυο αδέλφια της γι’ αυτήν την απαράδεκτη συμπεριφορά της πεθεράς, τα οποία, κατόπιν τούτου, αποφάσισαν να ντυθούν «παραωρίτες», να μεταβούν αργά τη νύχτα στο σπίτι της αδελφής τους και να δείρουν την κακιά πεθερά, χωρίς όμως αυτή να τους αναγνωρίσει. Φόρεσαν λοιπόν τα ρούχα τους ανάποδα, έβαψαν μαύρα τα πρόσωπά τους με καπνιά απ’ το τζάκι και πήραν δύο τσουβάλια. Στο ένα τσουβάλι έβαλαν μέσα ένα σιδερένιο (γ)υνί και στο άλλο έβαλαν κούφια καρύδια.
|
Γερμανιώτισσες γιαγιάδες πλέκουν μάλλινες φανέλες. |
Όταν έφτασαν τα μεσάνυχτα, οι δύο αδελφοί της νύφης πήγαν στο σπίτι της, μπήκαν μέσα απ’ το παράθυρο και άρχισαν τα λεν το εξής «τραγούδι»:
«Παράωρα, παράωρα, Παραωρίτες είμαστε,
παράωρα μην κάθεστε κι κάστανα μη τρώτε,...
την πεθερά με το (γ)υνί, τη νύφ’ με τα καρύδια».
Ταυτόχρονα, ο ένας που κρατούσε το τσουβάλι με το (γ)υνί χτυπούσε μ’ αυτό την πεθερά, ενώ ο άλλος που είχε το τσουβάλι με τα κούφια καρύδια χτυπούσε μ’ αυτά την αδελφή του. Όπως ήταν φυσικό, το χτύπημα με το σιδερένιο (γ)υνί δεν έκανε θόρυβο, αλλ’ όμως προκαλούσε φοβερό πόνο στην πλάτη της πεθεράς, ενώ αντιθέτως, το χτύπημα με τα κούφια καρύδια ήταν μεν θορυβώδες, αλλά δεν προξενούσε πόνο στα πλευρά της νύφης.
Κατά τη διάρκεια του ξυλοδαρμού, η νύφη φώναζε: «Αχ πεθερούλα μ’, τι τραβούμε επειδή ξενυχτούμε», ενώ η πεθερά, ακούγοντας το θόρυβο που έκαναν τα χτυπήματα με τα κούφια καρύδια, νόμιζε ότι έσπαζαν τα κόκαλα της νύφης της κι έλεγε: «Αχ νυφούλα μ’, πάν’ τα κοκαλάκια σου. Άλλη φορά δεν πρόκειται να ξενυχτήσουμε…».
Κι από τότε, ζήσανε αυτές καλά κι εμείς καλύτερα».
Τα πρόσωπα:
Η γριά: Ταλαιπωρεί την νύφη και ίσως έτσι δείχνει ότι οφείλει να την σεβαστεί. Αυτή η αντίδραση της έρχεται σε αντίθεση με τα χρόνια της, πράγμα που σημαίνει ,ότι δεν παύει να είναι γυναίκα παρά το προχωρημένο της ηλικία της.
Η κόρη :Πιστή, τιμά τον γάμο της παρόλα αυτά που της συμβαίνουν αψηφώντας δηλαδή την πεθερά. Δεν προσπαθεί να της «επιτεθεί», αλλά σε αντίθεση κρατάει μια αμυντική στάση.
Οι παραωρίτες: Άντρες, ανώτεροι, δυνατοί, ικανοί να αλλάξουν τον χαρακτήρα μιας γυναίκας ανεξαιρέτως της ηλικίας της, με την βία.
Στοιχειά: Αποτελούν στοιχείο πολιτισμού μιας διαφορετικής κοινωνίας, πιο παλιάς, που είχε τις βάσεις της στις δεισιδαιμονίες .Επικαλούνται από την μάνα αβίαστα, δείχνοντας ουσιαστικά την σχέση της κοινωνίας με την θρησκεία .
Τέλος – συμπέρασμα
Οι δύο γυναίκες τα βρίσκουν, πράγμα που δείχνει ,ότι πάντα υπάρχει μια μέση λύση ιδανική για όλους, αρκεί να υπάρχει ο κατάλληλος τρόπος.
Σχέσεις προσώπων
Η θέση του άντρα: Πάνω από τις γυναίκες . Αυτό συμπεραίνεται από το γεγονός ότι άντρες χτυπούν τη γριά, ως ένδειξη ανωτερότητας.
Η θέση της γυναίκας: Να κάνει όλες τις δουλειές , να ακολουθεί τον άντρα και να προσπαθεί να κερδίσει την εύνοια του. Επίσης, υποχρέωση της είναι να δείχνει σεβασμό σε όλους, και πιο συγκεκριμένα στην μεγαλύτερη από αυτή πεθερά της.
Μάνα- κόρη: σχέσεις ανταγωνισμού
Γυναίκας γενικότερα: Μία τυραννισμένη γυναίκα αποδεικνύεται πιο τυρρανική σε μία άλλη.
ΤΟ ΠΑΡΑΜΥΘΙ ΤΗΣ ΣΤΑΧΤΟΠΟΥΤΑΣ
Η ιστορία:
Το κεντρικό πρόσωπο του παραμυθιού είναι η Σταχτοπούτα (Cendrillon στο πρωτότυπο του Περώ), κόρη ενός πλούσιου εμπόρου. Η μητριά της και οι ετεροθαλείς αδελφές της υποβιβάζουν τη Σταχτοπούτα σε ρόλο υπηρέτριάς τους, ενώ αυτές χαίρονται όλα τα πλούτη του εμπόρου, και την αναγκάζουν να κοιμάται στις στάχτες του τζακιού, απ' όπου και το όνομα Σταχτοπούτα. Κάποιο βράδυ την επισκέπτεται η νεράιδα νονά της και της δίνει ένα φόρεμα, μια άμαξα κι ένα ζευγάρι γυάλινα γοβάκια προκειμένου να πάει στο χορό του Πρίγκιπα. Ο πρίγκιπας εντυπωσιάζεται και την επόμενη μέρα, όταν η άγνωστη εμφανίζεται πάλι στο παλάτι. Καθώς δεν ξέρει τίποτα γι' αυτή, αποφασίζει να τη βρει χρησιμοποιώντας το γοβάκι που άφησε στις σκάλες φεύγοντας, βάζοντας τις γυναίκες της περιοχής να το δοκιμάσουν για να δει σε ποια ταιριάζει. Οι αδερφές της προσπαθούν με κόπους και βάσανα να φορέσουν το γοβάκι, προκειμένου να κερδίσουν τον πρίγκιπα, μάταια όμως καθώς ταιριάζει μόνο στη Σταχτοπούτα, την οποία και παντρεύεται ο πρίγκιπας.
Ήρωες παραμυθιού:
Η Σταχτοπούτα
Ο πατέρας της
Η μητέρα της
Η μητριά της
Οι αδερφές της (οι κόρες της μητριάς της)
Ο βασιλιάς της χώρας
Ο πρίγκιπας
Η νονά της Σταχτοπούτας (η καλή νεράιδα)
Τα ποντικάκια (για να μετακινήσουν την άμαξα)
Ο αυλικός του παλατιού
Χαρακτηριστικά των ηρώων
Κοινωνικά
Πλούσιοι και με βασιλικά αξιώματα: ο βασιλιάς της χώρας, ο πρίγκιπας, η μητριά της.
Άνθρωποι της αστικής τάξης: ο πατέρας της Σταχτοπούτας ,η μητέρα της.
Υπηρέτες: ο αυλικός, η Σταχτοπούτα που την μετέτρεψε η καινούρια οικογένεια της.
Χωρίς απασχόληση που συντηρούνται από άλλους: οι αδερφές της Σταχτοπούτας
Δράση ηρώων
Σταχτοπούτα: η πρωταγωνίστρια του παραμυθιού που παίρνει τη ζωή στα χέρια της (με τη βοήθεια πάντοτε κάποιου τρίτου προσώπου), και αποφασίζει να πάει στον χορό του παλατιού για να δοκιμάσει και αυτή όπως και οι άλλες κοπέλες την τύχη της με τον πρίγκιπα.
Ο πατέρας της: o δύστυχος άντρας που χάνει νωρίς την γυναίκα του και παντρεύεται μία άλλη για να μην μείνει η κόρη του δίχως μητρικό πρότυπο. Δυστυχώς όμως δεν κάνει την καλύτερη επιλογή και προτού καταλάβει το λάθος του φεύγει από το σπίτι για επαγγελματικό ταξίδι αφήνοντας την κόρη του ανυπεράσπιστη μπροστά στην καινούρια του γυναίκα.
Η μητέρα της: η γυναίκα που η ηρωίδα αγαπάει πιο πολύ στον κόσμο που για κακή της τύχη φεύγει από τη ζωή πολύ μικρή αφήνοντας την μόνη.
Ο βασιλιάς της χώρας: ο άνθρωπος που με την ιδέα του για την διοργάνωση του χορού βοηθάει στο να συναντηθούν και να ερωτευτούν η Σταχτοπούτα με τον πρίγκιπα. Επίσης είναι και ένας από τους παράγοντες που βοήθησε στη σωτηρία της ηρωίδας από τα ''βασανιστήρια'' που επικρατούσαν στο σπίτι της.
Η νεράιδα: η νονά της Σταχτοπούτας που τη μεταμορφώνει σε μια πανέμορφη κοπέλα έτοιμη να πάει στο χορό του παλατιού ο οποίος θα της αλλάξει όλη της τη ζωή. Επίσης είναι και το πρόσωπο που μεσολαβεί στο να πάρει η Σταχτοπούτα τη ζωή στα χέρια της.
Ο πρίγκιπας: ο άνδρας που ερωτεύεται την Σταχτοπούτα με την πρώτη ματιά και όταν αυτή εξαφανίζεται την ψάχνει σε όλο το βασίλειο για να την κάνει γυναίκα του.
Χαρακτηριστικά που τους κατατάσσουν σε καλούς ήρωες
Σταχτοπούτα: η αθωότητα της, η επιμονή της να υπομένει κάθε δυσκολία που της φέρνει η ζωή, η αγάπη που δείχνει ακόμη και στα άτομα που την κακομεταχειρίζονται και την αντιπαθούν, η ομορφιά της η οποία είναι και αυτή που της προσδίδει το χαρακτηριστικό της ηθικής κοπέλας (γιατί στην εποχή της όποια κοπέλα ήταν όμορφη θεωρούνταν και ηθική)
Πατέρας: ο στοργικός και καλός άνθρωπος που φροντίζει να μην λείψει τίποτα από την κόρη του
Μητέρα: η καλή μητέρα της ηρωίδας που αν και φεύγει νωρίς από τη ζωή προλαβαίνει να δείξει στην κόρη της πόσο τη αγαπάει και την νοιάζεται
Ο βασιλιάς: η αγάπη για τον γιο του και το βασιλικό αξίωμα του (γιατί την εποχή την οποία ζούσε όλοι θεωρούσαν πως οι βασιλιάδες και γενικότερα οι πλούσιοι άνθρωποι ήταν οι ευγενείς και γενικότερα οι καλύτεροι άνθρωποι)
Νεράιδα: η προθυμία της να βοηθήσει τη Σταχτοπούτα να εκπληρώσει το πεπρωμένο της.
Το παραδοσιακό παραμύθι της Σταχτοπούτας
Η ιστορία:
Η Σταχτοπούτα είναι μια όμορφη κοπέλα που χάνει σε μικρή ηλικία τον πατέρα της και αναγκάζεται να αποδεχτεί την καινούρια σύντροφο του πατέρα της καθώς και τις δύο κόρες τις. Οι μεταξύ τους σχέσεις όμως δεν είναι καλές και όταν ανακοινώνεται στο βασίλειο η επιστροφή του πρίγκιπα γίνονται ακόμη χειρότερες. Η ηρωίδα θέλοντας και αυτή όπως οι υπόλοιπες κοπέλες να πάει στην εκκλησία για να συναντήσει τον πρίγκιπα ακούει τις συμβουλές της μητέρας της και μεταμορφώνεται σε μια πανέμορφη κοπέλα. Όταν την βλέπει ο πρίγκιπας θαμπώνεται από την ομορφιά της και την κάνει αμέσως γυναίκα του. Οι αδερφές της όμως και η μητριά της δεν μπορούν να δεχτούν την ευτυχία της για αυτό την απαγάγουν και την στέλνουν κάπου μακριά από το βασίλειο. Η Σταχτοπούτα όμως επιστρέφει και τις τιμωρεί για την πράξη τους.
Ομοιότητες με το σύγχρονο παραμύθι:
•Η Σταχτοπούτα είναι και στα δύο παραμύθια μια ανυπεράσπιστη κοπέλα που χάνει τη μητέρα της πολύ νωρίς.
•Ο πατέρας της Σταχτοπούτας αναγκάζεται να φύγει για μακρινό ταξίδι λίγο μετά το γάμο με την καινούρια του σύντροφο αφήνοντας πίσω την κόρη του μόνη της και ελπίζοντας πως η καινούρια της οικογένεια θα της συμπεριφερθεί όπως πρέπει.
•Η Σταχτοπούτα είναι μια πανέμορφη κοπέλα την οποία η μητριά της την αναγκάζει να μετατραπεί σε υπηρέτρια και να κοιμάται δίπλα στις στάχτες.
•Η καινούρια γυναίκα του πατέρα της είναι μια πολύ κακιά γυναίκα που δεν συμπαθεί καθόλου την ηρωίδα και την κακομεταχειρίζεται.
•Υπάρχει και στα δύο παραμύθια ο φόβος πως ο πρίγκιπας θα επιλέξει τη Σταχτοπούτα μεταξύ των τριών αδερφών, για αυτό και δεν της επιτρέπεται να πάει στο χορό ή αντίστοιχα στην εκκλησία. Επίσης υπάρχει και ο φόβος ότι η Σταχτοπούτα θα κάνει την οικογένεια της να ντροπιαστεί επειδή δεν θα έχει την κατάλληλη ενδυμασία.
•Ο πρίγκιπας και στα δύο παραμύθια είναι ο όμορφος και πλούσιος νεαρός που μαγεύεται από την ομορφιά της Σταχτοπούτας αλλά αποφασίζει να την παντρευτεί. Επίσης είναι αυτός που βοηθάει την ηρωίδα να σωθεί από τον τρόπο που της συμπεριφέρονταν η καινούρια της οικογένεια.
•Μετά τη συνάντηση της Σταχτοπούτας με τον πρίγκιπα η ηρωίδα επιστρέφει γρήγορα στο σπίτι της φοβισμένη μήπως την καταλάβουν η μητριά της και οι αδερφές της.
•Και στα δύο παραμύθια υπάρχει τραγική ειρωνεία στο σημείο που οι αδερφές αναφέρουν στη Σταχτοπούτα την εμφάνιση μιας πανέμορφης κοπέλας που μάγεψε με την ομορφιά της τόσο τον πρίγκιπα όσο και αυτές τις ίδιες.
•Και στα δύο παραμύθια μετά από όλες τις δυσκολίες που περνάνε οι ήρωες υπάρχει ένα ευτυχισμένο τέλος.
Διαφορές με το σύγχρονο παραμύθι:
•Στο σύγχρονο παραμύθι μετά τη γνωστοποίηση του θανάτου της η μητέρα της Σταχτοπούτας δεν αναφέρεται ποτέ ξανά. Ενώ στο παραδοσιακό συμβάλλει στην πλοκή της ιστορίας και δίνει λύση στο μεγάλο πρόβλημα της ηρωίδας. Επίσης η ταφή της στην αυλή του σπιτιού είναι και αυτή που βοηθάει στην καλύτερη επικοινωνία με την κόρη της μέσω του Θεού όταν αυτή έχει πρόβλημα.
•Στο σύγχρονο παραμύθι το μέρος όπου επρόκειτο να συναντηθούν η Σταχτοπούτα με τον πρίγκιπα είναι το παλάτι γιατί εκεί θα γινόταν ο πριγκηπικός χορός. Ενώ στο παραδοσιακό συναντιούνται στην εκκλησία πάλι με την παρουσία ολόκληρης της πόλης.
•Στο σύγχρονο παραμύθι υπάρχει η εμφάνιση της νεράιδας (που είναι η νονά της Σταχτοπούτας) για να την μεταμορφώσει σε μια όμορφη κοπέλα έτοιμη να πάει στο χορό. Ενώ στο παραδοσιακό η μητέρα της είναι αυτή που την προτρέπει να θάβει τα κοκαλάκια από τα ψάρια και το κοτόπουλο ώστε να μπορέσει να αποκτήσει τα παπούτσια και το φόρεμα για να πάει στην εκκλησία.
•Στο σύγχρονο παραμύθι η ιστορία τελειώνει με το γάμο της Σταχτοπούτας και του πρίγκιπα. Στο παραδοσιακό παραμύθι η επιθυμία της μητριάς για εκδίκηση είναι αυτή που δίνει συνέχεια στην ιστορία.
•Στο σύγχρονο παραμύθι η μητριά και οι κόρες της απομακρύνονται από το βασίλειο μετά το γάμο της Σταχτοπούτας με τον πρίγκιπα γιατί θεωρούσαν πως δεν υπήρχε νόημα να συνεχίσουν να βρίσκονται ακόμα εκεί. Στο παραδοσιακό παραμύθι όμως η ζήλεια και η επιθυμία τους για εκδίκηση είναι αυτές που τις οδηγούν τελικά στο να τις κάψουν ζωντανές στη μέση της πλατείας λόγω των πράξεων τους απέναντι στη βασίλισσα.
ΤΟ ΛΙΟΝΤΑΡΙ , ΤΟ ΚΑΠΛΑΝΙ ΚΑΙ Ο ΑΕΤΟΣ
Η ιστορία:
Έρχεται η ώρα ο βασιλιάς να πεθάνει και ο μικρότερος αδερφός αναλαμβάνει να παντρέψει τις τρείς κόρες του, σε αντάλλαγμα θα παραλάβει την ξωτική.
Καταγραφή ηρώων:
Βασιλιάς
Ο μικρότερος από τους τρείς αδερφούς
Το λιοντάρι
Το καπλάνι
Ο αετός
Οι τρείς αδερφές
Ξωτική
Κουτσογερακίνα
Δούλα
Χαρακτηριστικά ηρώων:
Βασιλιάς: Ο βασιλιάς παρουσιάζεται σαν καλός χαρακτήρας διότι πριν τον θάνατο του σκέφτηκε για το μέλλον τον παιδιών του. Έτσι αναθέτει στον μικρότερο γιό του να παντρέψει όλες τις κόρες και σαν ανταμοιβή θα λάμβανε τη ξωτική.
Βασίλισσα : Η βασίλισσα δεν έχει ιδιαίτερο ρόλο στο παραμύθι την εποχή εκείνη η γυναίκες ήταν αμέτοχες, ο άντρας ήταν αυτός που έπαιρνε όλες τις αποφάσεις.
Μικρός αδερφός: Ο μικρός αδερφός είναι ένας καλός χαρακτήρας φαίνετε να είναι ο αγαπημένος γιος του πατέρα ικανοποιεί την τελευταία του επιθυμία με αντάλλαγμα τη ξωτική.
Λιοντάρι, καπλάνι, αετός: Οι γαμπροί οι οποίοι έρχονται από τα ξένα για να πάρουν για νύφες τις τρείς αδερφές μακριά στα ξένα.
Αδερφές: Οι αδερφές είναι άβουλες δέχονται ό,τι τους επιβληθεί από τα μεγαλύτερα αδέρφια το μέλλον τους είναι να παντρευτούν, σύμφωνα με την επιθυμία του πατέρα.
Ξωτική: Η εξωτική είναι μια πολύ εμφανίσιμη άλλα συνάμα και πανούργα μορφή είναι ακίνδυνη όταν είναι έγκλειστη. Είναι αθάνατη και το γεγονός αυτό την κάνει ποιο ισχυρή από τον άνδρα.
Δούλα: Η δούλα αν και κατέχει μια χαμηλή κοινωνική θέση φαίνεται να είναι φιλεύσπλαχνη και βοηθάει τον μικρό αδερφό, βάζοντας ίσως σε κίνδυνο την ζωή της.
Κουτσογερακίνα: Εμφανίζεται σαν ένα σοφό πρόσωπο που είναι παντογνώστης. Είναι γριά και κουτσή συχνό χαρακτηριστικό τον σοφών .
Ομαδοποίηση ηρώων:
Οι τρείς γαμπροί εμφανίζονται σαν ένα πρόσωπο έχουν όλοι κοινές ενέργειες και κοινά χαρακτηριστικά(έρχονται από μέρη μακρινά, έχουν δύναμη).
Επανάληψη και κοινή τυπολογία:
Όταν έρχονται οι τρείς γαμπροί τα δύο μεγαλύτερα αδέρφια τους αντιμετωπίζουν με απέχθεια, αντίθετα ο μικρός αδερφός δρα ακριβώς με τον ίδιο τρόπο. Ακόμα όταν οι τρεις αδερφές έχουν πλέον παντρευτεί και τις επισκέπτεται ο μικρότερος αδερφός και τις τρείς φορές επαναλαμβάνεται η ίδια ιστορία.
Ο ΑΡΑΠΗΣ
Η ιστορία:
Όταν η μανά ζητά από τον τεμπέλη γιό της να τη βοηθήσει να κουβαλήσει ξύλα από το βουνό και εκείνος αρνήθηκε αναγκάζεται να τα κουβαλήσει μόνη της. Στην επιστροφή της από το βουνό συναντάει έναν αράπη ο όποιος της ζήτησε να φέρει το γιο της σε αυτόν, όταν η μανά γυρνάει στο σπίτι πηγαίνει τον γιο της στον αράπη. Ο γιος χαρούμενος που άκουσε ότι το μόνο που έπρεπε να κάνει είναι να προσέχει το σπίτι δέχτηκε να πάει .Όταν έφτασε εκεί ο αράπης τον προειδοποίησε ότι ο μονός όρος είναι να μην πάει στο θερμοκήπιο της αυλής, όρος που παράκουσε ο νεαρός. Όταν πήγε στο θερμοκήπιο συνάντησε μια πριγκίπισσα η οποία τον προειδοποίησε ότι ο αραπης θα τον φάει σαν γυρίσει από την δουλεία πεινασμένος και τον βοήθησε να δραπετεύσει. Ο αράπης το κατάλαβε και από εκεί και ύστερα ξεκινάει το κυνηγητό ανάμεσα στον αράπη και το νεαρό.
Οι ήρωες:
Καλοί: βασιλόπουλο, πριγκίπισσες
Κακοί: αράπης
Ανάμικτοι: βασιλιάς ,μάνα(μεγάλη σε ηλικία μάνα φτωχή)
Χαρακτηριστικά ηρώων:
Μάνα: Έδωσε τον τεμπέλη γιό της στον Αράπη για τα λεφτά και για να μάθει τέχνες
αλλά στο τέλος πηγαίνει να τον πάρει πίσω.
(πλούσιος, δεν γίνεται αναφορά στην ηλικία του)
Αράπης: Προσπαθεί να μετατρέψει το βασιλόπουλο σε ζώο για να τον φάει , έχει απαγάγει και μια πριγκίπισσα-φαγώθηκε.
(τεμπέλης, νέος, φτωχός)
Βασιλόπουλο: Λόγω της τεμπελιάς του τον στέλνουν στον αράπη , εκεί συναντάει την βασιλοπούλα που έκλεψε ο αράπης και τον βοηθάει να ξεφύγει και να την σώσει.
Στην συνέχεια πάει στους γονείς της και συναντάει έναν άλλο βασιλιά που θα ζητήσει προστασία από την κόρη του όπου θα παντρευτεί.
Βασιλοπούλα(νύφη):Βοηθάει τον τεμπέλη που μεταμορφώθηκε να ξεφύγει.
(μεγάλος, πλούσιος)
Βασιλιάς: Εν αγνοία του δίνει το βασιλόπουλο στον αράπη , παρακολουθεί την μάχη των δύο και προτείνει να παντρευτεί την κόρη του.
- Πολέμησε και έφαγε τον Αράπη που μεταμορφώθηκε σε κότα και εκείνος σε αλεπού είπε ψέματα.
Γενικά χαρακτηριστικά
Εμφάνιση μαγικού αντικειμένου (νερού) και αναφορά νεράιδας.
Τιμωρία τεμπέλη.
· Ρατσισμός προς το πρόσωπο του Αράπη λόγο του μαύρου χρώματος του και κατηγορία για ανθρωποφαγία.
· Απαγάγει όμορφη.
Βασιλοπούλα: Βοήθησε το βασιλόπουλο να ξεφύγει για να βοηθήσει κι εκείνη στη συνέχεια.
v Η ΚΟΡΗ ΤΗΣ ΔΑΦΝΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟ
Η ιστορία:
Ήταν κάποτε μια γυναίκα που δεν είχε παιδιά έτσι παρακάλεσε τον θεό να της δώσει ένα. Ο θεός την άκουσε και της έδωσε ένα κορίτσι, όταν ήταν μικρό όμως χάθηκε και αφού μεγάλωσε γνώρισε ένα βασιλόπουλο το οποίο την ερωτεύτηκε .
Παρουσίαση ηρώων:
Γυναίκα
Βασιλόπουλο
Βασιλιάς-Βασίλισσα
Κόρη της Δάφνης
Δάφνη
Χαρακτηρισμός ηρώων:
Γυναίκα: Δεν έχει παιδιά ο θεός της χαρίζει ένα και αυτή κατά λάθος το χάνει.
Βασιλόπουλο: Το βασιλόπουλο είναι ένα νεαρό παλληκάρι που γνωρίζει μια όμορφη πριγκίπισσα, ανάμεσα τους μπαίνει ένα ξόρκι και τους χωρίζει.
Βασιλιάς –Βασίλισσα: Έχουν την δύναμη του πλούτου και ενδιαφέρονται για το παιδί τους .
Η κόρη της δάφνης: Ερωτεύεται το βασιλόπουλο, μα το προειδοποιεί για ένα ξόρκι, παρόλο που είναι γυναίκα φαίνεται δυναμική και πάει να σώσει τον άντρα που αγαπά.
Δάφνη: Η δάφνη έχει φιλοξενήσει την βασιλοπούλα από τότε που ήταν μικρή, όταν την εγκαταλείπει για να παντρευτεί την απαρνιέται και δεν την δέχεται πίσω.
ΤΟ ΑΣΧΗΜΟΠΑΠΟ
Η ιστορία:
Το παραμύθι αναφέρεται σε ένα παπάκι που ήταν διαφορετικό από τα άλλα.H διαφορετικότητα του το αναγκάζει να αποχωριστεί την οικογένεια του σε μια απομακρυσμένη σπηλιά. Ένα χρόνο αργότερα αντικρίζει τον εαυτό του στα νερά μιας λίμνης και ανακαλύπτει έναν υπέροχο κύκνο. Τέλος βρίσκει μια νέα οικογένεια από κύκνους και γυρίζει μαζί της όλο τον κόσμο!
Ήρωες του παραμυθιού:
Το ασχημόπαπο
Η μητέρα του
Τα όμορφα αδερφάκια του
Τα ζώα του αγροκτήματος
Οι κότες
Οι όμορφοι κύκνοι
Ομαδοποίηση ηρώων:
Καλοί :Το ασχημόπαπο, η μητέρα του, οι όμορφοι κύκνοι.
Κακοί: Τα αδερφάκια του, τα ζώα του αγροκτήματος, οι κότες.
Δράση ηρώων:
Το ασχημόπαπο:
Ο πρωταγωνιστής του παραμυθιού που αναγκάζεται να εγκαταλείψει το σπίτι του λόγω της άσχημης συμπεριφοράς των υπόλοιπων ζώων.
Η μητέρα του :
Τη μητέρα του ασχημόπαπου μπορούμε να την εντάξουμε και στους καλούς και στους κακούς ήρωες του παραμυθιού λόγω της αντίδρασης της όταν πρωτοαντικρίζει το ασχημόπαπο. Στη συνέχεια αποδέχεται όμως την διαφορετικότητα του παιδιού της και προσπαθεί να το μυήσει στην ζωή της φάρμας.
Τα αδέρφια του :
Τα όμορφα αδέρφια του ασχημόπαπου που δεν τον αποδέχονται λόγω της διαφορετικότητας του και τον κατακρίνουν για αυτή. Επίσης το ξεχωρίζουν και δεν του συμπεριφέρονται σαν αδερφό τους
Τα ζώα του αγροκτήματος και οι κότες :
Τα υπόλοιπα ζώα της φάρμας που τον κατακρίνουν και αυτά όπως τα αδέρφια του και τον αναγκάζουν με τη συμπεριφορά τους να εγκαταλείψει το σπίτι και την οικογένεια του.
Οι όμορφοι κύκνοι:
Τα ζώα που τον αποδέχονται ως όμοιο τους και τον βοηθούν να ανακαλύψει τις καινούριες πτυχές του εαυτού του. Στην συνέχεια τον εντάσσουν στην ομάδα τους και τον βοηθούν να ξεπεράσει τις φοβίες του και να ξαναδεί την οικογένεια του και τους υπόλοιπους γνωστούς του. Τέλος αποφασίζουν να τον πάρουν μαζί τους στα ταξίδια τους.
Γενικά χαρακτηριστικά:
Το ασχημόπαπο: Το ασχημόπαπο χαρακτηρίζεται ως καλός ήρωας εξαιτίας του τρόπου με τον οποίο αντιμετωπίζεται από τα αδέρφια του και τα υπόλοιπα ζώα του αγροκτήματος. Αρχικά υπάρχει το στοιχείο της υπομονής, που φαίνεται καθώς τα άλλα ζώα το κοροϊδεύουν και το απορρίπτουν ενώ εκείνο δεν αντιδρά. Δείχνει αγάπη στην οικογένεια του και στα υπόλοιπα ζώα και δέχεται να φύγει από το αγρόκτημα για να μην είναι βάρος. Όταν γίνεται ο ωραίος κύκνος που επιθυμούσε επιστρέφει στο αγρόκτημα και αντί να πάρει εκδίκηση από την οικογένεια του για τον τρόπο που του συμπεριφέρονταν τους συγχωρεί.
Η μητέρα του: Η μητέρα του σε αντίθεση με τα άλλα ζώα το αποδέχεται, το αγαπά και είναι προστατευτική. Στέκεται δίπλα του ως η μοναδική του παρέα και το στηρίζει. Όταν το ασχημόπαπο επιστρέφει στο αγρόκτημα το δέχεται με χαρά και είναι περήφανη για το άσχημο παπάκι της που τελικά έγινε κύκνος.
Οι όμορφοι κύκνοι: είναι αυτοί που τον βοηθούν να ανακαλύψει ότι είναι κύκνος και το προσκαλούν.
Από τα παραπάνω παραμύθια συνάγονται συμπεράσματα:
1) Η ομορφιά στους ήρωες είναι κάτι αναγκαίο:
Η ομορφιά είναι από τα βασικά κριτήρια με τα οποία οι ήρωες κατατάσσονται σε καλούς ή κακούς. Τέτοια παραδείγματα αποτελούν τα παραμύθια: Η Ωραία κοιμωμένη, Η βασιλοπούλα που έγινε γαϊδούρα, Ο πρίγκιπας βάτραχος ,η Σταχτοπούτα και το ασχημόπαπο.
2) Επικρατεί πάντοτε το καλό:
Αντίθετα με την όποια αντίθεση της ιστορίας ο σκοπός του ήρωα ,που τις περισσότερες φορές είναι το καλό και το επιθυμητό, επιτυγχάνεται παρά την διαφορετική εξέλιξη. Το αποτέλεσμα είναι τέτοιο ώστε να συμφέρει τον ήρωα αλλά και παράλληλα να είναι αποδεκτό από όλους. Αυτό το συναντάμε πιο συγκεκριμένα στα παραμύθια της Σταχτοπούτας, της Βασιλοπούλας που έγινε γαϊδούρα αλλά και της κακιάς πεθεράς.
3) Η μοίρα είναι με το μέρος τους:
Παρόλο που αρχικά υποχρεούνται να βρεθούν σε μία κατάσταση που δεν επιθυμούν, τελικά η τύχη τους ευνοεί και όλα επανέρχονται στην αρχική μορφή ηρεμίας. Κάτι τέτοιο γίνεται αντιληπτό στα παραμύθια: Ο Πρίγκιπας βάτραχος, η Πεντάμορφη και το Τέρας, η κακιά πεθερά και η Ωραία κοιμωμένη.
4) Οι ήρωες πράττουν μόνο σωστά:
Σε όλα τα παραμύθια, οι ήρωες πράττουν με απόλυτη ακρίβεια χωρίς να υπάρχει το παραμικρό ίχνος λάθους. Όλες οι αποφάσεις τους επιφέρουν το επιθυμητό αποτέλεσμα. Ενδεικτικά, τέτοια συμπεριφορά διακρίνεται στα ακόλουθα παραμύθια: Το λιοντάρι, το καπλάνι και ο αετός, η κακιά πεθερά και η Βασιλοπούλα που έγινε γαϊδούρα
Οι καλοί των παραμυθιών: συγκεντρωτικά χαρακτηριστικά
Οι καλοί ήρωες όλων των παραμυθιών:
Η ωραία κοιμωμένη ,Πρίγκιπας
Τα τρία αδέλφια ,Βασιλιάς
Ο βάτραχος
Η πεντάμορφη και το τέρας, Βασιλόπουλο
Η νύφη
Η Σταχτοπούτα ,Πρίγκιπας
Ο μικρότερος γιός
Ο τεμπέλης γιός, Πριγκίπισσες
Η κόρη της δάφνης
Το ασχημόπαπο
Τα χαρακτηριστικά τους
Σε αυτά τα παραμύθια γίνεται λόγος για το καλό σε σχέση με την ομορφιά . Σύμφωνα με αυτά οι καλοί ήρωες ήταν, αν όχι πάντα ,τις περισσότερες φορές πολύ όμορφοι ή επιζητούν την ομορφιά. Η ομορφιά προβάλλεται ως ηθική αξία και είναι αυτομάτως κάτι καλό και επιθυμητό από όλους .Ουσιαστικά είναι ένα χαρακτηριστικό που καθορίζει το πόσο θα γίνουν αποδεκτοί, επιθυμητοί και επιτυχημένοι οι ήρωες από τα μάλη της κοινότητας στην οποία ανήκουν (βλέπε ασχημόπαπο) .
Οι καλοί ήρωες πέρα από όμορφοι όμως, παρουσιάζονταν με τέτοιο τρόπο ώστε να κερδίσουν την συμπόνια του αναγνώστη. Είναι φτωχοί ,αγωνιστές ,ταλαιπωρημένοι, αδικημένοι, δίκαιοι. Αυτό επέτρεπε αλλά και επιτρέπει τον μέσο άνθρωπο να ταυτιστεί με τον παραμυθικό ήρωα και να τον συμπαθήσει. Οι καλοί ήρωες δεν έχουν κάποιο ηθικό μεγαλείο ή ψυχικό βάθος, παρουσιάζονται επίπεδα μια και στο παραμύθι τα πράγματα είναι αρκετά σχηματοποιημένα και απλοποιημένα. Ένα ενδιαφέρον παράδειγμα είναι αυτό του παραμυθιού της Σταχτοπούτας. Η κεντρική ηρωίδα παρουσιάζεται ταλαιπωρημένη- αδικημένη από την ζωή, χωρίς ουσιαστική υποστήριξη. Δεν περιγράφεται ο ψυχισμός της, αλλά καταλαβαίνουμε πως είναι η καλή του παραμυθιού γιατί αυτή ανταμείβεται με το έπαθλο του γάμου.
Ένα άλλο χαρακτηριστικό των καλών ηρώων είναι ο πλούτος και η κοινωνική θέση. Η αφθονία και τα πλούτη έχουν ηθικό υπόβαθρο και ταυτίζονται με το καλό. Οι εποχές που γέννησαν τα παραμύθια ήταν εποχές στέρησης και είναι λογικό να αποτυπώθηκε στον παραμυθικό λόγο η λαϊκή επιθυμία για πλούτο και καταξίωση. Οι κάλοι ήρωες συνήθως δεν είναι εξαρχής πλούσιοι, αλλά ανταμείβονται με τον πλούτο ύστερα από κοπιαστικές δοκιμασίες.
Όλα τα παραπάνω χαρακτηριστικά συναντώνται και σε σημερινούς παραμυθικούς ήρωες ,όπως τους πλάθει πλέον ο κινηματογράφος και η λογοτεχνία. Η ομορφιά ,ο πλούτος ,η συμπάθεια προς τον αδικημένο , είναι έννοιες και αξίες δημοφιλείς και στο σήμερα. Βέβαια οι σύγχρονοι ήρωες εμφανίζονται πολυσύνθετοι ,με μεγαλύτερο ψυχικό βάθος το οποίο αναλύεται και αποτυπώνει την πολυπλοκότητα της σημερινής εποχής ,καθώς και την ανάγκη του σύγχρονου αναγνώστη για ήρωες που εκπληρώνουν δικούς τους σύνθετους σκοπούς .
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. Το ελληνικό παραμύθι, αφιέρωμα του περιοδικού Διαβάζω (επιμέλεια αφιερώματος: Γιώργος Γαλάνης), τεύχος 130 (6.11.85), σσ. 5-54.
2. Οι παραμυθάδες: Περώ, Γκριμ, Άντερσεν αφιέρωμα του περιοδικού Διαβάζω (επιμέλεια αφιερώματος: Ηρακλής Παπαλέξης), τεύχος 108 (19.12.84), σσ. 27-100.
3. Vladimir Y. Propp Μορφολογία του παραμυθιού Αθήνα (Καρδαμίτσας), 1987.
4. Εργασία: Το παραμύθι και η παιδαγωγική του αξιοποίηση.
6. Ιωάννου Γιώργος, Μαγικά Παραμύθια του Ελληνικού λαού. Αθήνα 1966.
7. Κυριακίδης Στίλπων Π., Αι γυναίκες εις την Λαογραφίαν. (Σύλλογος προς διάδοσιν ωφελίμων βιβλίων 31). Εν Αθήναις (αν. χ.).
8. Μέγας Γ. Α., Ελληνικά παραμύθια. Έκδοσις τρίτη επαυξημένη. Τόμος Α' – Β΄. Αθήναι 1962.
9. Ανθοπούλου-Καρύωτη, Βάνα Παραμύθια του χθες για παιδιά του σήμερα. Αθήνα: Κέδρος, 2004.
